Kompleta Gramatiko detaloza
di la
linguo internaciona Ido

Kontenajo Antea Sequanta Indexo
Contents Previous Next Index
   
Vortordino.
(
Apendico 7-ma.)
Word Order
(
Seventh Appendix)
Quale ni ja vidis en la sintaxo, la normala vortordino esas : 1e subjekto, 2e verbo, 3e komplemento direta, singla ek oli esante akompanata da sua omna komplementi. La komplementi nedireta povas esar lokizata irgaplase, ma li prefere sequas la verbo. Ex. : La filiulo di nia olda vicini retrovenis de Paris, ube il kompris multa ludili por sua infantino.  
Omna rupto dil ordino normala nomizesas inversigo, sive pro ke la komplemento direta preiras la verbo : elun ne ilun me vokis, sive pro ke la subjekto sequas lu : venez, venez, klameskis l'instruktisto. L'inversigi povas esar postulata dal bezono insistar sur vorto, pozante lu avane, quale elun en l'unesma exemplo, o dal deziro (en la traduki) sequar l'ordino dil texto originala.  
La questionanta vorti sempre komencas la prepoziciono e ne diplasas la subjekto : Kad vu venos; dicez kad vu venos. — Quo eventis? Quon vu vidas? - Quantin me kontis? me ne plus memoras.  
L'atributo devas quik sequar la verbo esar : Esez mizerikordioza por omni, e ne : esez por omni mizerikordioza. — Il ne toleras to, quo esas erora segun sua konvinkeso, e ne : il ne toleras to, quo esas segun sua konvinkeso erora, en qua erora semblas relatar konvinkeso. E tale kun omna verbo havanta atributo : Il mortis tre povra de pekunio, ma richa de vertui, e ne : il mortis de pekunio tre povra, ma de vertui richa.  
L'adjektivo avan o dop lua substantivo (Videz en la gramatiko, ye adjektivo). Ma ne sistematre avan la substantivo, quale en la Germana e l'Angla.  
L'adverbo preiras o sequas nemediate la vorto quan ol modifikas. Ne, tre, nur sempre avan olu. Ofte l'adverbo bone lokizesas inter la subjekto e la verbo : Il sempre plendas pri omno.  
La participo, en la kompozita tempi dil verbo (aktiva o pasiva), sempre devas sequar la helpanto esar, e darfar separesar de olu nur da adverbo relatanta la verbo : Ni esas arivinta de du hori, e ne : ni esas de du hori arivinta. — El esas tre amata da omni, e ne : el esas da omni tre amata. — Ta soldato esis grave vundata.  
La participo o l'adjektivo devas sempre sequesar da sua komplementi, direta o ne direta, e ne separesar de sua substantivo : La homo estimata da omni, e ne : la da omni estimata homo, o : la homo da omni estimata. — La fervoyi formacas reto kovranta la mondo, e ne : ... reto la mondo kovranta, e mem mine : la mondo kovranta reto.  
Me recevis letro skribita en linguo ne konocata da me, e ne : me recevis letro en da me ne konocata linguo, e mem mine : me recevis en da me ne konocata skribita letro. — El esas laudata ed amata da ti omna qui prizas la beleso ed afableso, e ne : el esas da ti omna qui prizas la beleso ed afableso amata e laudata. — Ta urbo esas abunde provizita ye omna kozi utila por la vivo, e ne : ta urbo esas ye omna por la vivo utila kozi abunde provizita. — La mastro, ebria de furio, bastonagis l'asno ne volanta avancar, e ne : la de furio ebria mastro bastonagis la avancar ne volanta asno. — Ni refutis omna objecioni prizentita da nekompetenta personi ed ofte genitita da nesuficanta konoco di nia linguo, e ne : ni refutis omna da nekompetenta personi prizentita ed ofte da nesuficanta konoco di nia linguo genitita objecioni. — Tablo kovrita per ancien reda tapiso makulizita, e ne : tablo per ancien reda makulizita tapiso kovrita. — Me propagas la linguo helpanta Ido, konstruktita sur logikal principi e sencese developata per ciencal diskutado, e ne : me propagas la helpanta, sur logikal principi konstruktita e per ciencal diskutado sencese developata linguo Ido. — La linguo helpanta esas l'inventuro maxim utila por la developo di l'internaciona relati e maxim fekunda de grava konsequi por la profito di la homaro futura, e ne : la helpanta linguo esas la por la developo di l'internaciona relati maxim utila e por la profito di la futura homaro de grava konsequi maxim fekunda inventuro. — Vu esas nejusta segun mea opiniono, e ne : vu esas sugun mea opiniono nejusta (1).  
Ek Progreso, VII, 161: л Quo esas verajo decidar nur povas intelekto. ╗ Yen bela exemplo di kompleta inversigo di la natural ordino di la pensi. Unlatere, oportis pozar decidar ante lua komplemento л quo esas verajo ╗. Altralatere, oportis pozar nur nemediate ante intelekto, quan ol referas. On povis do uzar un de la sequanta frazordini : л Decidar quo esas verajo, nur intelekto povas. ╗ — л Quo esas verajo, nur intelekto povas decidar. ╗ — л Nur intelekto povas decidar, quo esas verajo. ╗ E la triesma formo semblas a ni la maxim klara por omni, do preferinda.  (2).  


(1) Multi ek ta exempli prenesis de la XXVI exerco di л Exercaro ╗. Ica finas per konsilo quan Sro COUTURAT judikis, quale me, kom importanta e konform a l'evoluciono di nia lingui : preferar la voco aktiva a la pasiva. Ex. : л Dicez per la formo aktiva : л On (o ni) sequis la voyo, acensis la kolino, vizitis la kastelo, ed admiris la bela panoramo, quan on vidas del somito ╗, prefere kam per la formo pasiva : л La voyo sequesis, la kolino acensesis, la kastelo vizitesis, e la panoramo admiresis, qua videsas del somito. ╗ ╗.  
(2) Okazione ni volas refutar un foyo pluse ti qui asertas, ke l'akuzativo esas necesa por posibligar l'inversigi, quin ula lingui tante prizas. Yen exemplo di D. frazo hazarde prenita : л Das Wissen eignet sich das Kind bereits in allerfr№hester Jugend an... ╗ Ube es l'akuzativo? Das Wissen o das Kind? Nur la senco e la komuna raciono indikas ol, e posibligas komprenar ta frazo. E to eventas tre ofte en D., nam l'akuzativo esas identa a la nominativo en la pluralo, ed en la feminal e neutra singularo, do mezvalore 5 foyi ek 6! Esas do multe plu simpla e plu sekura sequar sempre la normala vortordino, e dicar ex. en Ido : л L'infanto aquiras la savo ja en la maxim frua yuneso. ╗  
   
Kontenajo Antea Sequanta Indexo
Contents Previous Next Index
Ica pagino transskribesis aden formato elektronika da Martin Lavallщe.
Ica pagino modifikesis laste ye 3-ma februaro 1999.
This page was transcribed into electronic format by Martin Lavallщe.
This page was last modified on February 3, 1999.
Сайт создан в системе uCoz