Kompleta
Gramatiko detaloza
di la
linguo internaciona Ido
|
|
||||||||
| Prepozicioni. (ad-kun) |
Prepositions (ad-kun) |
| 56. — Kun e pro sua rolo di relato-signi e ligili, la prepozicioni esas rendontrata omnainstante che la helpolinguo. Quale la adverbi, li esas nevariebla | 56. — With and for its own role of reference-sign and ties, the prepositions are rendered in all cases with the auxiliary language. Like the adverbs, they are invariable. |
| Ni studios aparte singla prepoziciono primitiva, indikante lua senco propra e specala, e lumizante lu per mult exempli. Nam, por la just interkompreno, tre importas, ke nia prepozicioni uzesez kun lia senco tre exakta, malgre l'exemplo kontrea di lingui natural, pri ta gramatikal kategorio, en qua li esas vere tro richa de nelogikaji ed idiotismi. | We will seperately study each primitive preposition, indicating its proper sense and class, and illuminating it with many examples. For, in view of the right understanding between them, it is very important that our prepositions be used with their sense very exact, despite the contrary example of natural languages for this grammatical category in which they are truly rich with illogic and idiotisms. |
| 57. — Ad (o a, kande eufonio permisas, ma nultempe en kompozajo) (1), uzesas por indikar la skopo di la ago, la loko quan on volas antingar, la destinario, la persono a qua on donas od atribuas ulo : |
| Ex. : me iras a la rivero; me sendas to ad amiko; Henrikus donis a me multa flori; on imputis ad ilu ta ago abomininda; la patrulo imperis a sua filii sequar ilu; el agis a sua matro, ne quale filio, ma quale enemiko. |
| Konseque, ad indikas logike l'objekto di ula penso o sentimento, per opozo a la л subjekto ╗ qua havas li : pensar a la futuro; la amo a Deo (komparez : la amo di Dio, por la homi, exemple); la envidio a la richi. |
| Se to postulesas da la klareso, ad darfas esar unionita al prepozicioni en, sur, sub. Ex. : l'infanto iris aden la gardeno; la kato saltis adsur la tablo; la muso kuris adsub la lito. Sen ad on ne savus kad la subjekti, л infanto, kato, muso ╗ iris, saltis, kuris, per chanjo di loko, aden la gardeno, adsur la tablo, adsub la lito, o kad li iris, saltis, kuris ibe, esante ja en, sur o sub la kozi nomata. |
| 58. — Alonge = D. entlang; E. along; F. le long de; I. lungo; lunghesso. Ex. : Irez alonge la hego e vu trovas ye lua pedo multa violi. |
| 59. — An expresas relato di kontigueso o di apogo, tale ke la kozo kontaktas o preske : Ne restez nur apud la tablo, ma sideskez an lu. Prenez la skalo qua jacas apud la muro ed apogez ol an lu. La urbo stacas an la rivero, qua humidigas lua muri. Me preferas lojar en domo situita an monto o mem sur monto. An la parieti pendis desegnuri e pikturi. La fenestri an la korto esas kelke mikra, ma la fenestri an la placo esas tre granda. Ne marchez an la maro se vu ne volas humidigar vua pedi. |
| Remarkez, ke en la lasta exemplo, alonge expresus ideo tre altra. On povas ya marchar alonge la maro, ye kelka metri de olu, e konseque sen ula risko di humidigo por la pedi. |
| 60. — Ante = en tempo preiranta. Ex. : To eventis ante vua departo, du monati ante nun. Il departis ante me, e tamen il arivis pos me. Me esas certa, ke me arivos longe ante vu. To eventis ante tri monati (2). |
| El mortis, tri monati ante nun, pos longa sufri. Qua pensabus, du yarcenti ante nun, ke la homi esos konkurencanta la uceli per aeroplani e direktebli? |
| Remarkez ankore la uzo di ante en la frazi sequanta : |
| Me ne savas precize kande me departos, forsan erste pos un monato, ma forsan ante tri semani : to dependas de la retroveno di mea spozo. — La mediko dicabis, ke il duros vivar adminime un yaro, ma il mortis multe plu balde, pos sis dii, ok monati ante nun. — Vu certe ruinos vu ante longe, forsan mem ante un yaro, se vu duros spensar fole quale vu agas. |
| 61. — Apud = tre proxime (ma ne tam grande kam indikas an; videz ica). Ex. : la kirko trovesas apud nia hemo. Sideskez apud me. Qua stacas apud la pordo, an la muro? Qua glutinis afisho an la pordo, apud nia nomal plako. |
| 62. — Avan relatas la loko, la plaso (3) quan okupas en la spaco le enti o kozi, kontre ke ante (ja vidita) relatas la tempo (4). Ol signifikas : D. vor (Ўrtl.); E. before (in space); F. devant; I. avanti, davanti, dinanzi (di luogo). |
| Ex. : vu konstruktos la paviliono avan la domo ed ante ica. — Lokizez la homini unesme, do ante la homuli, e plasizez eli avan ili. — La artiklo uzesas avan la substantivo min ofte en Ido kam en la Franca. |
| 63. — Che = en la domo, habiteyo, lando, domeno (materiala o spiritalak) di… Ex. : Me lojas che mea patrulo. Me esis che mea onklino, nun me iras (ad) che mea kuzi. Irez quik che la mediko. Che la Angli la veturi pasas sinistre e che la Franci dextre. Me kompris ta mikra poshlexiko che Isaac Pitman en London. |
| 64. — Cirkum = D. um, herum; E. around, about; F. autour de…, environ; I. intorno, all'intorno, vicino, circa; S. alreador, en contorno, cerca de (en omna senci : loko, tempo e quanteso). Ex. : la hundo kuris cirkum ilu, cirkum la urbo esas granda preurbi; to eventis cirkum mea duadekesma yaro. |
| 65. — Cis = sur ica latero (ne trans olu). Ex. : cis la rivero la tereno esas pasable sika, ma trans olu la tereno esas marshoza. Venez cis la hego, ni konversos plu facile. (Komp. trans.) |
| 66. — Da indikas la facanto, facinto o faconto di la ago. Konseque 1e la komplemento dil verbo pasiva, 2e l'autoro. Ex. : il esas (esis, esos, esus) amata da omni. La pikturi da Murillo. La poemi da Victor Hugo. En ta exempli, л omni, Murillo, Victor Hugo ╗ esas la aganti, la produktanti dil ago; pro to li indikesas kom tala dal prepoziciono rezervita a la aganti : л da ╗. (Komp. de, di, per). Vice : la amo di Deo a la homi (videz ad) on tre legitime darfus dicar : la amo da Deo a la homi. |
| 67. — De indikas la punto di de-veno (en la spaco e tempo), l'origino, la dependo, la departal punto. Ex. : Ta juvelo venas de mea matro. De ube vu adportas ico? de mea rur-domo. La persiko esas importacita de Persia. To ne dependas de me. La treno de Paris a Lyon. De supre e de infre, de omna lateri, de omna rangi sociala venas ad ilu kurajigi. Me sufras de (o pro) nevralgio dentala. Li mortis single de hungro (o pro). |
| De lua nasko il sempre montris extrema sentemeso. El esas malada de tri semani. Me savas to de longe. El havis grava morbilo, tri yari ante nun, e de lore el restis tre febla. De nun vu ne plus ekiros sen me. Ni ne vidis li de un yaro. |
| Kande on volas parolar pri la komencal punto di ulo eventinta pos dato, pos epoko indikata, on uzas depos (facita ek de e pos). Ex. : El esis ofte malada depos sua mariajo. Depos sua kronizo, nia suvereno livas rare la chefurbo. |
| De uzesas anke kun la substantivi signifikanta mezuro, quanto, kontenanto : un metro de drapo; turbo de civili e de soldati; taso de kafeo. |
| Nulu povas konfundar a : un metro (venanta) ek drapo, taso (venanta) ek kafeo. (Videz ek plu fore.) (5). |
| On uzas de kun l'adjektivi plena (6), longa, larja, alta, profunda, dika, e. c., qui fakte relatas mezuro, dimensiono : plena de vino, longa de sis metri, dika de kin centimetri, e. c. |
| Fine on uzas de kun titulo di nobeleso : duko de Richelieu, markezo de La Fayette. |
| On bone remarkez, ke de esas neutila e devas ne uzesar kun la quantesal adjektivi ed adverbi. Ex. : multa homi; poka vorti; quanta invititi? (L'expresuri multe de homi, poke de vorti, quante de invitite? esus galicismi tam kontrelogika kam tri de homi.) |
| La prepoziciono de darfas kombinesar kun altri por indikar la loko de qua on venas : la muso saltis desub la tablo adsub la lito, e desub la lito ol fugis aden la kameno. (Komp. da, di.) |
| Esas remarkenda la tre preciza distingo per da e de, quan on obtenas kun la verbi signifikanta recevar, komprar, aquirar ed altri analoga : Me recevis ta libro de Alexander, or ta libro esas di Ioannes; do me recevis la libro di Ioannes de Alexander. — Ta varo esis komprata da me (me kompris lu); komprata de me (me vendis lu). — Ta kavalo esis komprata da mea patrulo de mea amiko (t. e. mea patrulo kompris lu de mea amiko). |
| De co konsequas, ke on devas uzar de (nultempe ad, quale en la Franca) por indikar la komercisto o vendinto, la persono de qua on kompris o recevis ulo : Me kompris de ta libristo (ne : a ta libristo) amuzanta libro a (o por) mea filiineto. — Me kompris a (o por) mea filii voyajal naraci de la libristo (7) quan vu inikis a me. |
| 68. — Di indikas nur la posedo, la aparteno, o la relato generala di ul objekto (quan la genitivo expresas en la lingui flexionala) : la libro di Petrus; di qua esas ta domo? Di mea patrulo. (La domo di me = mea domo.) |
| Remarkez, en l'exempli sequanta, quale di unionesas a da por distingar tre klare du diversa relati, qui sen ta du prepozicioni restus konfuza e konfundebla : |
| La konquesto di Anglia da la Normandi igis la duki di Normandia rivala kun la reji di Francia. — La sendo di ta letro da Petrus a Ioannes efektigis la deskonkordo qua nun regnas inter li. — La religial libri di la Kristani omna-eklezia konstante parolas pri la amo di (o da) Deo a la homi e pri la amo di (o da) la homi a Deo ed al proximo. — La konkordato obtenita del papo da la rejo dil Franci stipulis to tre explicite (8). |
| Ido povas distingar tote certe l'autori, la modeli e la proprieteri di artal verko, di portreti, statui, e. c. Ex. : la portreti da Rafaыl (il facis li); la portreti de Napolщon (il esis la modelo, oli reprezentas lu); la portreti di siorulo X… (il esas lia proprietero, il posedas li kom kolektero od altre). |
| л Quankam la tri (prepozicioni da, de, di) esas necesa, existas por li, quale por mult altra propozicioni, kazo-limiti, en qui on povas tre juste hezitar inter du. Por levar ta dubi, ni povas donar la praktikal regulo sequanta. ╗ |
| л Se la senco postulas klare l'ideo di l'aganto od autoro, uzez da; — se ol postulas klare l'ideo di deveno, o di konteno o di quanto, uzez de; — en la cetera kazi (do en omna dubebla kazi) uzez audace di; nam olca esas la maxim generala de la tri, korespondanta a la genitivo; do, se vu hezitas inter la tri, vu povas uzar ol prefere; tale vu riskos minime erorar, e vu esos komprenata ╗ (Progreso, II, 33). |
| 69. — Dop relatas nur la spaco, quale avan (videz ica) di qua ol esas la justa kontreajo : Il departis avan me, me sequis e balde preterpasis lu, tale ke il arivis dop me. Iosef iris al tribunalo por prizentar su avan la jusdiciisto; ma il arivis longe ante ica e mustis vartar. — En lineo de soldati qui marchas ad ni, l'unesma esas avan la duesma ed ica dop l'unesma; la duesma esas avan la triesma ed ica dop la duesma, e. c. — Se me lektas, irante de sinistre ad dextre quale en l'ocidental lingui, la vorto l'infanto, l'artiklo esas avan i ed ica dop l'artiklo; la I esas avan n ed ica dop I, e. c. Kontraste, se me lektus ta vorto (quale en la Hebrea) de dextre ad sinistre, la o esus avan n ed ica dop t, e. c. (Videz, ye avan, la decido 1611). |
| 70. — Dum indikas la duro di tempo en qua ulo eventas od esas facata, agata : il dormis dum la koncerto; il esis absenta dum tri yari; il sucesis fugar dum la masakro; el esis malada dum sua infanteso (9). |
| Nultempe tacez ta prepoziciono, malgre l'exemplo di ula lingui, di la Franca exemple, qua tre logikale dicas : il guvernis dum kin yari la kolonio e il studiis dum tri yari filozofio, ma qua dicas anke, e kontrelogike : il guvernis kin yari la kolonio, e : il studiis tri yari filozofio. Ma kad on guvernas yari o lando e homi? Kad on studias yari, o cienco, arto, mestiero? Por ne dicar absurdajo, kompromisar la justa kompreno, on mustus avertar (quale agas nacionala gramatiki) ke en ta expresuri e le analoga, л kin yari ╗ e л tri yari ╗ esas nule direta komplimenti, ma cirkonstancal komplementi tempala, pro ke dum esas tacita. Ka ne esas preferebla, kom plu sekura, nultempe tacar la prepoziciono e dicar kun olu : la kin yari dum qui il guvernis la kolonio esis le maxim prosperanta por olu; me studias filozofio dum tri yari e la general historio dum quar yari; il retromarchis o marchis retroe dum un mi-horo pro pario stupida quan il facabis? |
| Nultempe uzez durante vice dum; nam durante ne esas prepoziciono. Ex. : la diskurso durante tre longe ol certe tedos l'askoltanti. |
| 71. — Ek = de interne ad extere di… Ex. : la hundo saltis ek la barelo (lu esis en la barelo); la hundo saltis de la barelo (lu esis nur an la barelo). Do atencez ne konfundar ek a de; nam, quale vu vidas, ek supozas, ke on esis en la loko, kontre ke de supozas, ke on esis nur an old apud olu. |
| Per extenso naturala ek uzesas anke por indikar la materio di ula kozo (ek qua on imaginas, ke ol esas extraktita) : vazo ek oro; ma esas preferinda dicar : ora vazo. Domo konstruktita ek petro. Quon vu facas ek ico? Quon vu facas ek vua pekunio? Ne konfundez ek al punto di deveno. Dicez : Me recevis letro de Paris, ne ek Paris. |
| Atencez bone la difero inter : botelo ek… (materio), botelo de… (kontenajo), botelo por… (destineso). Ex. : botelo ek vitro, botelo de vino, botelo por oleo. |
| Pos la verbo konsistar, on uzas en o ek. Ex. : La kurajo ne konsistas en ne sentar ula timo, ma plu juste en ne egardar la danjero. Ek quo konsistas la afero? |
| Ek darfas uzesar metafore pro indikar objekto o mem ento apartenanta ad ensemblo, kolektajo (e quin on supozas extraktita ek olu), exemple pri relatanta superlativo : la maxim richa ek omni. Ma on darfas anke uzar de, quale ni vidis ye : gradi komparala. Mem inter anke konvenas en ta kazo. |
| 72. — En = ye l'internajo di (loko, o di to quon metafore on komparas a loko). Ta prepoziciono relatas la spaco e la tempo. Ex. : Il marchas en la chambro. En printempo l'arbori florifas. En la jorno il dormas (10). Jetez ico en la fosato. Dicar л aden la fosato ╗ ne esus erora, ma vere tote neutila, pro ke л jetez ╗ indikas sat bone per su, ke л ico ╗ ne ja esis en la fosato; konseque la chanjo di loko ne bezonas indikesar duesmafoye per л aden ╗. |
| 73. — Erste = ne plu balde (kam). Ica defino montras, ke ta vorto esas adverbo. Pro to ol trovesas inter l'adverbi tempala. Ma, pro ke ol semblas a kelki quaza prepoziciono, ni repetas lu hike kun exempli : Me venos erste morge (11). Ja en la lasta yaro me suspektis ilu; ma erste dum la somervakanco di ca yaro me havis la konfirmo di mea suspekto. Komencez erste pos ni, nam vu laboras plu rapide (kam ni). |
| 74. — Exter = ye l'exterajo di… (sen chanjo di loko). Ex. : Pro quo vu restas exter la domo? Enirez e venez apud ni. Il habitas exter hike, che sua gepatri. Exter konkurso. |
| Exter metafore uzesas kun la senco л ecept(it)e ╗ : exter ta legi ne existas altri. |
| 75. — For indikas eskarto plu o min granda (12); ol esas la kontreajo di proxim. Ex. : Il habitas pasable for hike. Ne restez tale for ni, ma venez proxim ni, e sideskez apud me, an la tablo. |
| Esas remarkenda, ke de, qua per su indikas nur separo e departal punto, plu bone konvenas, kom prefixo, kam for, kande on ne intencas indikar foreso o foriro striktasence. Exemple, por indikar nur la departo-punto, deirar, deflugar, detranar, e. c., esas plu bone kam for-. E mem forprenar esas ne uzenda (13), nam on prenas de o ek ma ne for, adminime en la senco quan expresas deprenar, ekprenar. La vorto forprenar povas signifikar nur, ke on prenas (ulo) fore, e ne proxime. |
| 76. — Inter = en la spaco o tempo qua separas du o plu multa personi, kozi. Ex. : Inter Francia e Rusia esas Germania. Il pozis su inter ni du. El venis inter ok e dek matine (14). |
| Metafore inter uzesas por indikar partigo, kambio o reciprokeso : li dividis inter su dek e du pomi; li kambiis inter su lia vesti; li luktis, parolis inter su (perfere : li interluktis, interparolis, e. c.). (Videz ye la verbi reciproka.) |
| On devas ne konfundar inter a ek qua expresas ideo tre diferanta. (Vid. ica lasta.) |
| 77. — Kontre = opoze a (15). Ex. : Kad vu votas por o kontre la propozo? La Hispani kombatis longe kontre la Mauri. La domo esas shirmata kontre la nordal vento. Lua fenestri esas kontre (la) mei. |
| Ma on devas ne uzar kontre por la senco apud, an, ad (F. envers), kun. Ex. : La fenestri apud (plu bone : an) la strado. Il agis ad me tre amikale. Se on dicus kun me, la senco esus : il e me agis. |
| 78. — Koram = en la asisto, prezenteso di… Ex. : koram ulu; koram me; koram notario; koram la judiciisti. Il dicis to ante me, avan vu e koram vua gepatri; me do nur repetis to quon il dicis l'unesma e koram ni omna. |
| Nultempe ezez kun vice per, nam la duesma indikas instrumento, kontre ke kun, quale ne vidis, indikas akompano, uniono. Do ne dicez (imitante ula lingui) : il frapis me kun bastono, ma : il frapis me per bastono. |
| Memorez bone, ke la verbo konfundar postulas kun o ad por sua nedireta komplemento, segun la decido 1205. Specala noto akompananta la decido fixigas la selekto tavorte : |
| л Se ek plura kozi on facas pelmelo per mala o ne suficanta distingo mentala, qua mixas iti kun ici, lore la prepoziciono uzenda esas kun. Ex. : Nun il konfundas en sua odio, la kulpozi kun l'inocenti, la boni kun la mali. ╗ |
| л Se la spirito transportas erore la qualesi od individueso di ulu od ulo ad altra, lore la prepoziciono uzenda esas ad. Ex. : Vu konfundis manekino a homo. Ne konfundez lampiro a lanterno. ╗ (17). |
| Ne dicez л kune kun ╗ quale l'Esperantisti. Ta stranja expresuro ne uzesas en Ido. Kun, simple, o samtempe kam kune, unionite, solidare expresas certe plu bone, segun la kazo, la idei quin l'Esperantisti inkluzas en л kune kun ╗. |
| (1) л Kande on decidis, pro eufonio, elizionar la tri vorti ad, ed, od, on decidis, ke on ne elizionos li (t. e. fakte nur ad) en la kompozado, pro ke on timis, ke en la kompozaji a ne esus sat rikonocebla o sat dicernebla. Ol povus intermixesar, sive kun la prepoziciono a, sive kun la finalo a di l'artiklo o di l'adjektivo preiranta. ╗ (Progreso, II, 165.) |
| (2) L'expresuri л ante tri monati ╗ — л tri monati ante nun ╗, od altri simila, expresas du idei tre diferenta inter su. La sequanta exempli lo komprenigos bone : |
| On videskis la danjero ante tri monati = ante ke pasis tri monati, on videskis la danjero; ma : on videskis la danjero tri monati ante nun = pasis tri monati depos ke on vidis la danjero. |
| Lu skribis a me ante ok dii = lu ne vartis ok dii por skribar a me; ma : lu skribis a me ok dii ante nun = pasis ok dii depos ke lu skribis a me. |
| Li konvinkis ni pri lia yuro ante un duimo de horo = li ne bezonis un duimo de horo por konvinkar ni; ma : li konvinkis ni pri lia yuro un duimo de horo ante nun = pasis un duimo de horo depos ke li konvinkis ni. |
| El naskis ante 9 monati = el ne vartis 9 monati por naskar; ma : el naskis 9 monati ante nun = pasis 9 monati depos ke el naskis. |
| Do, se on parolas pri tempo pasinta depos la ago o fakto aludata, on devas uzar ante nun, pos expresir ta tempo, quale en singla duesma frazo supere. |
| En Progreso VII, 2, trovesas : л Me naracos epizodo di mea voyajo en Amerika, quar yari ante nun ╗ (ye la 7-ma lineo). Sis linei plu infre : л Duadek yari ante nun me esis samskolano… ╗ Sep linei plu infre : л Anke me okupis me pri la ideo duadek yari ante nun. ╗ Itere sur la sama pagino. (Final diskurso da Pro Otto Jespersen al Idista lernanti di sua kurso pri nia linguo, en l'Universitato di KЎbenhavn.) |
| La granda linguisto, qua posedas admirinde la lingui Angla e Franca, tre certe konocas : sometime ago e il y a quelque temps di ta du lingui, ed anke vor einiger Zeit di la Germana. Do il agas kun plena konoco e ni esos kun ilu en bona societo por dicar : Kelka tempo ante nun, du yari ante nun e. c. |
| (3) La plaso di ulu od ulo esas, en loko, la parto destinita, atribuita ad oli, od okupata da oli. Ex. : En ta cirko imensa la asistanti esis tante multa, ke on ne trovabus dek plusa plasi, sive por sideskar, sive mem por stacar. — La ordino konsistas en donar un plaso determinita a singla kozo, ed en konstante pozar singla kozo en lua plaso. |
| (4) Decido 1611 : Vizante super omno la facila aplikebleso e distingi necesa, l'akademio decidas unanime, ke ante e pos uzesez nur pri la sucedo di eventi e fakti, ed avan, dop pri omno cetera. Pri la linguala unaji on uzez ante, pos, se on vizas la linguo parolata, pro ke lore la tempo koncernesas nedubeble, ma se on vizas la linguo skribata, on uzez la prepozicioni avan e dop (e la adverbi avane e dope) pro ke lore la reprezentata lingo esas en la spaco *. |
| * л Yen kelka frazi motivizanta la decido 1611 : Quankam ta cifri esas avan la nomi dil vari, me tre kredas, ke li skribesas pos ici. Nam, se la cifri esus skribita ante la nomi dil vari, e ne pose, li ne esus tante mikra. Ma, pro ke restis, avan la nomi, kelka spaco libera, on profitis lo por insinuar pose la cifri avan la nomi. — Vu transskribos ta du kolumni de cifri, ica ante ed avan l'altra. Kad vu komprenis bone? Yes, me devas skribar ica ante skribar ita, ma tale ke ol esez avane. — Quankam sur la listo dil rekompensoti la prenomi skribesis avan la nomi familiala, vu sorgos lektar li quale se li esus dop ici. Do vu pronuncos la prenomi pos l'altri, ed ici ante iti.╗ |
| En la multa serchi quin il facis por ica gramatiko en la 6 e duima yari di Progreso, l'autoro sempre trovis la prepozicioni ante, avan e pos, dop uzata quale indikesas dal decido 1611. |
| Decido 1624 : On refuzas unanime apertar nova diskuto pri decido 1611. |
| (5) On darfas supresar, sen detrimento, de pos la substantivo di quanteso : taso teo, metro drapo, dicas la л Grammaire Complшte ╗ ma, segun mea konoco, on ne uzis ta darfo. |
| (6) Same kam on dicas : botelo de vino, tale on havas la darfo dicar : botelo plena de vino (botelo de vino, plena). Remarkez, ke botelo de vino ne equivalas botelo por vino, vinbotelo; nam l'unesma povas esar okazione birbotelo, quan on plenigas per vino. |
| (7) Remarkez, ke se la libristo esus l'autoro di la naraci, on dicus : da e ne de. |
| (8) Sen plajiar Ido, la linguo da Zamenhof (se ni dicus : di Zamenhof, ol esus la Polona) nultempe povus per sua unika de tradukar klare e naturale ta exempli ed altri, quin ni ja donis e povus donar ankore. Tria-a-dek-e-ok yari de existo e la tota evoluciono di lua lexikografi e skripteri ne ja donis ad olu ica posibleso! Ol esas ankore kondamnita, pri omna analoga kazi, ad aranji plu o min stranja ed obskura, qui sakrifikas la ideo expresenda. Quon signifikas : la sklavo liberigita de sia mastro? Kad : la sklavo liberigita de sua mastro? o : la sklavo liberigita da sua mastro? Nul vortal ordino povas destruktar l'ambigueso esperantala en ica kazo ed en multega altre analoga. Bela produkturo di blinda e hazardala evoluciono : 38 yari ne emendis la linguo mem pri ta punto grava e tote ne rara? |
| Yen ica frazo : The government of the people by the people. Espo necese tradukos : la regado de la populo per la popolo! Ma hike per esas tote ne justa, nam E. dicas by, ne through. E la tota frazo tradukenda esas : л …ke la guvernado di l'populo da l'populo e por la populo ne perisos sur la tero ╗. Se on turnos altre ta frazo, quo restos de l'ideo? Vere quon valoras linguo nekapable tradukar idei tante simpla sen alterar oli? |
| (9) Kompreneble, se on volas dicar ke el ne cesis esar malada tam longe kam duris elua infanteso, on dicas : dum sua tota infanteso. |
| (10) Esas kazi ube plura prepozicioni povas expresar logike la relato. Do tote senyure e nejuste la helpolinguo impozus ica prefere kam ita. Ex. : sufrar de (o pro) dursto; en o dum la jorno. |
| (11) Remarkez la difero inter : me venos erste morge e me venos nur morge. L'unesma dicas : me venos ne plu balde kam morge; la duesma dicas : me venos (unike) morge e ne en altra dio. |
| (12) Quale nia omna nocioni, la nociono di for esas relativa, totsame kam la nociono di proxim. Exemple, forirar povas okazione signifikar nur eskartar su (de) : forirez del tablo. |
| (13) Videz Progreso, V, 723, noto 2. La forpreni di Espo esas nur imito di weg- Germana, en la realeso. |
| (14) Inter supozas plura personi o kozi. Ne dicez do : inter ilua amikaro (nomo singulara gramatike), ma : inter ilua amiki. Du personi o kozi adminime esas necesa por ke on darfez uzar л inter ╗. |
| (15) En noto, p. 32 di л Grammaire complшte ╗, France lektesas : Kontre sempre kontenas la ideo di opozo materiala od etikala. |
| (16) En la netushebla Fundamento da Zamenhof : resti kun leono esas danghere. |
| (17) Progreso, VI, 513, noto 2. |
|
|
| Ica pagino modifikesis laste ye 1-ma februaro 1999. | This page was last modified on February 1, 1999. |