Ca, ta e qua

Esas eroro kredar, ke nia demonstrativi esas arbitrie selektita; sed (ma), pro ke en ta fako mankas internaciona formi, on devis serchar l'internacioneso en la primitiva (Indo-europana) formi. Or la Indo-europana demonstrativi havas la sequanta radiki: 1^e sa, ta; 2^e k, qua divenis h o c, ed indikas proxima objekto : « la preciza senco di k esas bone definita per la fakto, ke ol esas la demonstrativo qua, juntita kun la vorto dio, donas la senco di cadie » (1). 3^e por la fora objekti, on havas tri radiki : w, n, l. La radiko w esas orientala; la radiko n trovesas precipue en la Slava lingui ed en D. jene; la radiko l trovesas en L. ille. Nu, ta tri lasta radiki ne povus uzesar, nam la sola qua esas sat internaciona, l, uzesas ja por l'artiklo e la pronomi (personala). La k ne povas uzesar sub ta formo, qua karakterizas la relativ-questionala pronomi, nek sub la formo h, desfacile pronuncebla e dicernebla; restas do la tri formi: sa, ta, ca. Ma, se on adoptas s por
la posedala pronomo di la 3^a persono (qua esas pasable internaciona), restas nur la du radiki, c e t, de qui c necese koncernas la proximeso (ex.: L. hic = hi-ce, Romanala lingui: cil, cist, nia cis (L.), e. c. (Progreso, II, p. 25.)

Ni ja dicis, por justigar (justifikar) la quaze-digramo qu, ke ol explikesas per la Indo-europana fonetiko, ube ol reprezentas la antiqua labio-velala artikulado. On respondis a ni, ke ni ne devas sorgar pri la antiqua o prehistorial fonetiko, ma nur pri la moderna. To semblas tre justa, ma nur per ta « prehistorial » serchado on povas trovar l'origino komuna di ula importanta vorti di nia moderna lingui, e konseque lia formo internaciona. To esas aparte vera pri la pronomi questionala. La Indo-europana radiko esas (duopla formo) quo, quei, qua divenis en E. what, which (qui pronuncesas reale hwat, hwich), ed en D. wer, was (la palatal aparis). Quale on remarkis (2), E. what = L. quod. Tale la maxim internaciona formo di la radiko esas vere qu, e tote ne ki (Esperanto). Komprenende, la u qua sequas q esas konsonanto, quan la fonetikisti reprezentas ofte per w (3).