Kompleta
Gramatiko detaloza
di la
linguo internaciona Ido
|
|
||||||||
| Konjuncioni. | Conjunctions |
| Ido havas koordinal konjuncioni, subordinal konjuncioni e un questional konjunciono. |
| 107. — Yen la koordinal konjuncioni : |
| Do = E. then (therefore), consequently; D. also, demnach, somit, folglich; F. donc (par consщquent); I. dunque, quindi; S. luego, per consiguiente. |
| Ed o e = D. und; E. and; F. et; I. e, ed; S. y, щ. |
| Ma = D. aber, allein (nach Verneinung), sondern; E. but; F. mais; I. ma; S. mas, pero (1). |
| Nam = D. denn; E. for; F. car, en effet; I. diffati; S. en efecto (2). |
| Or = D. nun (aber); E. now; F. or; I. ora; S. ahora (3). |
| Tamen = D. dennoch, gleichwohl, nichtsdestoweniger, trotzdem; E. however, yet, still; F. cependant, pourtant, nщanmoins; I. pero, tuttavia, ciЄ non ostante; S. con todo, sin embargo, a pesar de (4). |
| Od, o (5) = D. oder; E. or; F. ou, ou bien; I. o, od; S. є, ·. |
| O(d)… o(d) = D. entweder… oder; E. either… or; F. ou… ou. |
| Sive… sive = D. ob… ob…, sei es (dass)… sei es (dass)…; E. either… or, whether… or whether, be it that… be it that; I. sia… sia…; F. soit… soit…, soit… que… soit que; S. bien… bien, sea que… sea que (6). |
| Nek… nek = D. weder… noch…; E. neither… nor…; F. ni… ni…; I. nш… nш…; S. ni… ni… (7). |
| Lore… lore = D. bald… bald…; E. now… now…; F. tantЇt… tantЇt; I. ora… ora…; S. ya… ya… |
| Yen. (Videz infre la noto 8.) |
| 108. — Yen la subordinal konjuncioni : |
| Ke = D. das; E. that; F. que; I. che; S. que. |
| Se = D. wenn, sofern, falls; E. if; F. si; I. se; S. si. |
| Se ne = D. wo nicht, sonst; E. if not; F. sinon; I. se non, se no; S. si no. |
| Se nur, nur se = D. wenn… nur; E. if only; F. pourvu que; I. purchш, a condizione che; S. con tal que, siempre que. |
| Ecepte se = D. ausserwenn; E. except if; F. р moins que, exceptщ si; I. eccetto che, salvo che; S. exceptuado si. |
| Quale se = D. als wenn, als ob; E. as though, as if; F. comme si; I. come se; S. come si. |
| Quankam = D. obgleich, obschon, obwohl, trotzdem dass; E. as though, as if; F. quioque, bien que; I. quantunque, benchш, sebbene; S. aunque. |
| Ni adjuntez la konjuncioni questional-relativa ja konocata da ni kom adverbi : |
| Ube, kande (9), quale, quante. |
| Fine la konjuncioni kompozita : |
| Pro quo = pro qua kauzo; |
| Por quo = por qua skopo; |
| A qui korespondas : pro co, pro to = pro ica, pro ita kauzo; por co, por to = por ica, por ita skopo (10). |
| Pro ke (kauzo); por ke (skopo); per ke (per la fakto ke) : glacio diferas de aquo per ke ol esas solida = per sua solideso. |
| De ke (de la fakto ke, de ico ke) : lua febreso venas de ke il esis recente malada = de lua recenta maladeso. |
| Ante ke; pos ke; depos ke o de kande : depos ke, de kande il venis, me ne plus ekiras; omnafoye ke. |
| Dum ke : dum ke il esis malada = dum lua maladeso. |
| Til ke; sen ke; ultre ke. |
| Malgre ke (kf. quankam); ecepte ke. *** |
| Segun ke; kontre ke (qua expresas opozo, kontrasto). |
| 110. — Altra konjuncioni esas formacata per adverbi e la konjunciono ke : |
| Tale ke; tante ke; kaze ke; kondicione ke; supoze ke; time ke (12); tante plu ke; tante ofte ke; tam ofte ke; tante longe ke; tam longe ke (13). |
| Remarkez anke la sequanta konjuncional expresuri : |
| Lore kande; quik kande; same kam; tante plu… quante plu = quante plu… tante plu…; tante min… quante min… = quante min… tante min… Ex. : Quante plu me konocas li, tante plu me estimas li (= me tante plu estimas li, quante plu me konocas li); quante plu me vidas ilu, tante plu il plezas me; quante min il laboras, tante plu il volas repozar; quante min me dormas, tante min me somnolas. |
| Segun quante : segun quante me povos, me certe helpos vu. |
| On atencez bone dicernar la koordinal konjuncioni de le subordinala e nome nam de pro ke. Ex. : Pro ke vu esis absenta, on ne vartis vu. La konjunciono nam esus ne justa hike. (Videz la noto 2 dil pag. 88.) |
| 111. — La questional konjunciono esas kad (ka) sive por la direta questiono, sive por la nedireta. |
| Direta questioni : Kad la mediko esas arivinta? Ka tua matro konsentas? |
| Nedireta questioni : Dicez a me, kad la mediko esas arivinta. Me questionas tu, ka tua matro konsentas. |
| Quale on vidas, la konjunciono kad, ka sempre komencas la propoziciono (chefa o subordinala) en qua lu trovesas. |
| Ma on ne uzas lu, se la propoziciono ja havas vorto questionala (qua, quo, quala, quanta, e. c.). |
| Kad ne o ka ne? esas fakte elipso vice : kad ne (tala esas la kozo)? Ka ne (tale vu pensas, opinionas, e. c.)? Ol tradukas la F. n'est-ce pas? |
| Co explikas, ke on ne dicas : ka no. (Videz ica lasta vorto ye la adverbo di afirmo, nego o dubo). *** |
| (1) Ma indikas opozo, restrikto, difero inter la du propozicioni o vorti quin ol unionas : Lu esas severa ma yusta. Me tre deziras facar la voyajo ma me ne povas lo. Fidez ad ili, ma ne ad eli. |
| (2) Nam anuncas expliko, motivo, pruvo relate lo dicata en la propoziciono a qua ol unionas la sua. Ex. : Tu vartos vane, nam il ne venos, pro ke il esas malada. La konjunciono nam unionas la duesma propoziciono : il ne venos a l'unesma : tu vartos vane e donas expliko, motivo pri lo dicata en ica. — Me ne esperas, ke il sucesos; nam, pro ke il esas tre indolenta, il ne demarshos sat multe. |
| (3) л On demandas ofte de ni expliko di ca konjunciono, pro ke multa lingui ne havas l'equivalanta, e supleas ol per altra konjuncioni de diversa senci. Or uzesas nur en la rezoni, por enduktar en plusa premiso, t. e. motivo. Ex. : л Omno quo foligas esas veneno; or l'alkoholo foligas; do… ╗ On devas ne intermixar or kun do, qua esas quaze opozita, nam ol induktas la konkluzo; nek kun ma, qua anuncas od expresas, ula opozo (ex. : opozanto povus dicar : л ma l'alkoholo fortigas, nutras… ╗). En la praktiko, on ne enuncas formale la rezoni, on tacas una de la premisi, od on renversas lia ordino. Kande la premiso (motivo) sequas la konkluzo, or remplasesas da nam; ex. : л l'alkoholo esas veneno, nam ol foligas ╗. (On tacas la majora, qua konsideresas kom tro konocata od evidenta. — Plura lingui supleas or per la konjunciono qua signifikas nun (D. nun (aber), E. now); ma on vidas facile, ke lore ol nule indikas la tempo… Ta konjunciono esas do aquirajo di la logikala spirito, qua sempre plu dominacas la moderna e civilizita lingui, pro la progresi di la cienco. (Progreso, VI, 141.) |
| (4) L'intima senco di tamen esas : opoze ad ico, malgre lo dicita, malgre ta obstaklo. Ex. : Il esas tre richa, tamen il almonas nultempe. Me savas, ke me riskas la morto, tamen me iros adibe. |
| (5) Quale pri ed, e, on uzas prefere la formo se d, kande l'eufonio permisas. |
| (6) л Segun mea (personal) opiniono, skribis So Couturat, sive havas esence la senco etimologiala, di od se; e se on uzas (e darfas uzar) ol kelkafoye vice simpla od, ico venas de elipso (di la verbo) ╗. — Progreso, VII, 411. |
| Segun ta expliko, sive esas plu vere subordinala kam koordinala. |
| Uzez do o(d)… o(d)… se li unionas vorti ne verba : me drinkos o vino o biro, qua egalesas : o vino o biro esos mea drinkajo. Ma uzez sive… sive… avan verbo expresata o tacata : Sive tu volos, sive tu ne volos, ni certe vizitos li. Sive (tu esas) richa, sive (tu esas) povra, tu devas helpar tua proximo segun tua moyeni. |
| (7) Separas la neganta propozicioni, o diversa vorti di propozicioni neganta : Me nek prizas nek estimas ta homo. — Il havas nek parenti nek amiki. |
| (8) Pos examenir lo dicita pri yen So Couturat, en Progreso, VII, 208, konkluzas : |
| л On uzez yen kande ol guvernas nomo, e yen ke kande ol guvernas propoziciono. ╗ |
| Altralatere, en solida artiklo pri yen ke, barono S.de Szentkereszty dicas juste : л La maxim preciza defino esas certe (VII, 208) : л Interjeciono esas izolita vorto, qua equivalas integra frazo. ╗ Ja de co rezultas, ke yen ke esas lo justa, kande yen guvernas propoziciono. ╗ (VII, 289.) |
| Ma nur prepozicioni recevas ke por divenar konjuncioni; do yen esas reale prepoziciono. Cetere, se ol ne esus prepoziciono, kad ol havus komplemento? Ka ni ne dicas : yen mea matro; yen ili, tot same kam ni dicas : por mea matro, kun ili? Do yen, sola, ne esas konjunciono. |
| Konsiderante yen kom prepoziciono, l'akademio decidis (aprilo 1925) ke ol divenas konjunciono per l'adjunto di ke, quale omna prepoziciono en Ido. (Vid. з 109.) |
| (9) Kande la Franca vorto o∙ relatas tempo, on devas tradukar lu per kande : la tempo kande me esis felica o : la tempo en qua me esis felica. |
| (10) Generale la vorti D. warum, E. why, F. pourquoi, I. perchш, S. porque tradukesas per por quo. |
| (11) Nam subordinal propoziciono komencanta per ke equivalas substantivo od infinitivo : me expektas, ke il veno = me expektas ilua veno; same : pos ke il venis = pos ilua veno. |
| (12) Time ke (kun timo ke) diferas de timante ke, qua relatas la subjekto di la frazo. |
| (13) Tante ofte ke e tante longe ke inkluzas nula komparo, kontre ke : tam ofte kam e tam longe kam esas komparanta. Exemple : Il venas tante ofte, ke il tedas ni; venez tam ofte kam vu povos. — Il diskursis tante longe, ke fine la asistanti ne plus askoltis lu; tam longe kam me vivos, me esforcos sucesigar nie ideo. |
|
|
| Ica pagino modifikesis laste ye 31-ma januaro 1999. | This page was last modified on January 31, 1999. |