**** Урок 12 - Dek e duesma Leciono *******************************************

Отрицание для вспомогатедьных и квази-вспомогательных глаголов:----------------
Отрицание в Ido выражается частицей 'ne' которая ставится пред глаголом.
Но насколько вспомогательные глаголы связан, вы должны быть очень осторожны.

   Mustar - быть должным (expresas neceseso absoluta, senkondiciona e nerezistebla.)
   Vu mustas NE acendar alumeto, nam la chambro es plena de gaso. -
   Вы не должны зажигать спичку, так как комната полна газа.
   Vu NE mustas acendar alumeto, nam me povas vidar suficante bone. -
   Вы не должны зажигать спичку, так как я могу видеть достаточно хорошо.

   Devar - быть должным (konvenas ad omna ed omnaspeca obligesi moral od altra.)
   Me NE devas helpar vu. - Я не должен помогать Вам.
   Vu devas Ne adulterar. - Вы должны не совершить прелюбодеяние.

   Darfar - мочь (=havar la yuro o permiso, kontre l'ideo di interdikto.)
   Me NE darfas fumar hike. - Я не могу курить здесь.
   Me darfas NE asistar skolo. - Я могу не уделять внимание школе.

   Povar - мочь (=esar en la stando necesa por agar e facar ulo.)
   Me NE povas pagar imposturi. - Я не могу заплатить налоги.
   Me povas NE pagar imposturi. - Я могу не платить налоги.

   Bezonar - нуждаться
   Ilu NE bezonis facar ol. - Он не нуждается делать это.
   Ilu NE bezonas facir ol. - Он не нуждается в том чтобы сделать это.
   Ilu bezonas NE facir ol. - Он нуждается не делать этого.

   Audacar - осмеливаться
   Me NE audacas informar il pri la mala nuntio*. -
   Я не решаюсь информировать его о плохой новости.
   Elu audacis NE askoltar mea konsilo. - Она осмелилась не послушать моего совета.

Примеч.) Слово* рекомендуемое но не официальное.

Vortifado:---------------------------------------------------------------------
   -eg- (увеличивает размер или интенсивность значения корня слова):
      bona - хороший   bonega - прекрасный
      varma - теплый   varmega - горячий
      domo - дом   domego - особняк
      dormar - спать   dormegar - крепко спать (дрыхнуть)

   -et- (уменьшает размер или интенсивность значения корня слова):
      varma - теплый   varmeta - тепловатый
      domo - дом   dometo - домишко
      dormar - спать   dormetar - дремать
      ridar - смеяться   ridetar - улыбаться
      forko - садовые вилы   forketo - столовая вилка

Время (2):-- пока мы только изучили часы.
-------------------------------
06:05 = sis kloki kin
06:25 = sis kloki duadek e kin
06:50 = sis kloki kinadek
03:30 = tri kloki e duimo
01:15 = un kloko e quarimo
01:45 = un kloko e tri quarimi

В вышеприведенных прмерах в минутах указывают время после целого часа, напротив
время оставшееся до часа в Ido не употребляется:
   du kloki kin (02:05) - пять минут третьего
   du kloki duadek (02:20) - двадцать минут третьего
   du kloki kinadek e kin (02:55) - без пяти минут три
   non kloki quaradek e non (09:49) - без одинадцати минут десять

Для 'половины' используют 'e duimo':
   quar kloki e duimo - пол пятого часа
   kin kloki e duimo - пол шестого часа.
   То же относится и к четвертям часа:
   sis kloki e quarimo - четверть седьмого часа
   sis kloki e tri quarimi - без четверти семь

Exempli:--------------------------------------------------
2:05 - du kloki kin
3:40 - tri kloki quaradek
17:00 - dek e sep kloki
14:47 - dek e quar kloki quaradek e sep
два часа (02:00) - du kloki
пят минут девятого (09:05) - non kloki kin
четверть седьмого (06:15) - sis kloki e quarimo
без четверти семь (06:45) - sis kloki e tri quarimi
без двадцати пяти одиннадцать (10:35) - dek kloki triadek e kin
дез семи семь (06:53) - sis kloki kinadek e tri

'Qua' как вопросительное прилагательное:---------------------------------------
'Qua' может также означать 'кто/который/тот который'. Есть определенные условия 
применения 'qua'. Когда стоит перед перед существительным в ед. или мн. числее
это означает 'что?' или 'который?':
    Qua hundo? - Какая собака?   Qua hundi? - Которые собаки?

Qua, qui, quo - резюме:--------------------------------------------------------
Вопросы:
Ед. число--:  Qua viro venas? - Какой мужчина приходит?
Мн. число--:  Qua viri venas? - Какие мужчины приходят?
Ед. число--:  Qua venas? - Кто приходит?
Мн. число--:  Qui venas? - Кто приходят?
Ед. /Мн. --:  Quo venas? - Что приходит?

Relative:
Ед. число--:  La viro qua venas - Мужчина, который приходит.
Мн. число--:  La viri qui venas - Мужчины, которые приходят.
Ед. число--:  La treno qua iras - Поезд, который идет.
Мн. число--:  La treni qui iras - ПОезда, которые идут.

Погода:------------------------------------------------------------------------
Глаголы в Ido относящиеся к погоде безличные.
   Pluvas - Идет дождь (дождит)
   Nivas - Идет снег (снежит)
   Frostas - Морозит
   Ventas - Ветрянно
   Pruinas - Морозит

Vortaro:-----------------------------------------------------------------------
agnoskar - допускать/сознавать,  ankore - пока еще,  audar - слышать,
avino - бабушка,  cayare - сей год,  danko pro - спасибо за,
decidar - решить,  divenar - становиться к.-л.,  ecepte - исключая,
esforcar - пытаться,  fortunoza - удачливый,  fotografuro - фотография,
gambo - нога,  ja - уже,  hospitalo - больница,  infanteto - дитя,
invitar - приглашать,  kozo - вещь, kara - дорогой,  kuzo - кузэн,
loko - место,  mortar - убивать,  nomo - имя,  omni - все,
pluvar - дождить,  post-karto - открытка,  praktikar - практиковать,
prezente - в настоящее время,  respondo - ответ,  se - если,  ruptar - прервать,
saluto - привет,  Skotia - Шотландия,  trista - печальный/огорченный,
til nun - до сих пор,  vakance - отпуск,  venonta yaro - следующий год

Letro ad Amiko:----------------------------------------------------------------
La 27ma di agosto
Kara Maria
Danko pro la interesanta letro e la bela post-karti quin tu sendis a me.
Me es tre trista audar ke tua avino ruptis gambo kande el esforcis klimar
   Blanka Monto (Mont Blanc) cayare. El es tre fortunoza ke el ne mortis.
Me havas kuzo qua deziras divenar klimero, ma prezente il nur evas ok yari.
   Il praktikas sur la muro en la gardeno. Til nun il ne falis.
Adube tu iros vakance en la venonta yaro? Se tu ne ja decidis, me invitas tu a
   Skotia. Ofte pluvas hike en Skotia, me agnoskas to, ma es multa interesanta
   loki e kozi quin ni povos vidar. Ni certe vizitos Edinburgh.
Tu volis vidar mea familio. Do me sendas a tu fotografuro.
   Tu ja konocas la nomi di omni ecepte la infanteto qua nomesas Paul.
Skribez balde tua respondo. Mea saluti a tua avino e la familio.
                                                           Tua amiko, Roger

Vortaro:-----------------------------------------------------------------------
quala? - какой?,  renkontrar - встретить,  abonar - подписаться на,
revuo  - журнал,  membro - член,  societo - общество, libro-listo - список книг

Questioni pri la letro:--------------------------------------------------------
01) Quala es la post-karti de Maria? -> Ol es interesanta.
02) Qua ruptis gambo? -> Avino di Maria.
03) Quon el klimis? -> El klimis Blanka Monto.
04) Kad el mortis? -> No, fortunoze el ne mortis.
05) Qua deziras divenar klimero? -> Kuzo di Roger.
06) Quante il evas? -> Il evas ok yari.
07) Sur quo il praktikas? -> Sur la muro en la gardeno.
08) Kad il falis? -> No, til nun il ne falis.
09) Se Maria venos a Skotia, kad el e Roger vizitos Edinburgh? -> Ho, yes.
10) Quon Roger sendas a Maria? -> Fotografuro di/pri la familio di Roger.
11) Quale nomesas la infanteto? -> Lu nomesas Paul.
12) Quon Roger esperas recevar balde? -> Respondo de Maria.

Generala Questioni:------------------------------------------------------------
01) Ka vu parolas Ido bone? -> Yes, nam Ido es marveloze facila.
02) Ka vu ofte lektas Ido? -> Yes, me prizas lektar libri en Ido.
03) Ka vu povas skribar Ido? -> Komprenende yes ed anke devas me.
04) Ka vu skribas ad Idisti en altra landi? -> Yes, kelkatempe.
05) Ka vu renkontras altra Idisti? -> No, tre rare. Nam ne esas multa Idisti.
06) Kad es multa Ido-libri en vua domo? -> No, nur kelka libri che me.
07) Ka vu kompros altra Ido-libri? -> Yes, me intencas komprar oli.
08) Ka vu havas libro-listo? -> Yes, la listo de Cardiff.
09) Ka vu abonis Ido-revui? -> Yes, kelka revui.
10) Ka vu es membro dil Ido-Societo? -> Yes, membro di Germana Ido-Societo.

De certena lektolibro ---- Lektajo 01:-----------------------------------------
La jorno e la nokto. La somero e la vintro. La vorti e la frazi.
Un homo havas un boko e du oreli. Du homi havas du boki e quar oreli.
Un manuo havas kin fingri. Du manui havas dek fingri e povas aplaudar altri.
Granda e mikra. Multa o poka. Bela o leda. Mea amiko havas du granda domi.
Multa domi havas poka pekunio. Li havas bela flori en la gardeno.
Il havas altra laboro.

De certena lektolibro ---- Lektajo 02:-----------------------------------------
Ante parolar on devas pensar. Me volas lernar la linguo Ido.
Tu venas por laborar. Adube tu volas irar? Me volas kelke promenar.
Singla homo havas nur un boko por parolar, ma du oreli por audar.
La infanti sekrete ludas dop la domo. Quon facas la genitori?
La patro skribas plura letri e la matro lektas bela libro.

De certena lektolibro ---- Lektajo 03:-----------------------------------------
Li ne esas hike. Tu ne esas ibe. Ube il esas? Ni ne savas. Vi promenas ofte.
Me ne esas en la domo. Kad il komprenas to? No, il ne komprenas.
Ka la infanti ploras? No, li ne ploras, kontree li ridas.
Kad omna homi esas kontenta? No, nur tre poka homi esas kontenta.

Komprero: "Ica piri ne esas manjebla, li esas acerba (sour)."
Vendisto: "Yes, me savas lo, ma me ne manjas li, me vendas li."

"Neteso esas tre importanta. Me balnas omnayare adminime (at least) unfoye,
      tote indiferenta kad [lo] esas necesa o ne."

De certena lektolibro ---- Lektajo 04:-----------------------------------------
Mea kuzino havas tri kati, el multe amas li. Il ne pluse parolas kun el.
Karlo havas du bela libri, lu ofte lektas oli.
Ka vu savas Ido? - No, ne ja (=ankore ne), ma me lernas ol.

Viri e mulieri es en la restorerio,
   ili drinkas vino, eli drinkas kafeo kun lakto.
Gasto: "Pro quo en ica urbo la reda vino es plu chera kam la blanka?"
Restoristo: "Ka vu opinionas ke ni recevas la farbo gratuite?"

- "Me ne povas dicernar vua jemeli, quankam (although) me vidas li omnadie."
- "Ma es ya tre simpla, la una nomesas Henriko, e la altra nomesas Alberto."
- (Ma es ya tre simpla dicernar mea jemeli, Henriko e Alberto.)

De certena lektolibro ---- Lektajo 05:--- parenti - relatives -----------------
La vorti di la frazo. Mea patro evas quaradek yari. Tua biciklo es ankore nova.
Me ne havas tempo por vizitar vu che vua domo. La pordo di la domo es klozita.
Ni volas nun parolar pri nia linguo Ido. Via genitori prestis a me parapluvo.
Li sendas pekunio per la posto a lia parenti. El ne volas dicar ol ad il.
A qua apartenas (belongs) ica krayono? Me ne savas a qua ol apartenas.
Ni vidas la flori di la gardeno. Ilua bona patro es ja mortinta (dead).
Patro: "Ka tu nun savas pro quo me batas tu?"
"Yes", singlutas (sobs) Pauleto, "pro ke tu es plu forta kam me."

Rezumo di la Reguli pri la Puntizado:------------------------------------------
La punto (.) uzesas por separar la frazi;
   komo (,) por separar la propozicioni;
   la punto komo (;) por separar frazi gramatikale nedependanta,
      ma ligita per la senco;
   la bipunto (:) por anuncar expliko o citajo;
   la klamo-punto (!) pozesas pos frazo klamanta;
   la question-punto (?) pozesas pos propoziciono direte questionanta
      (ne pos propoziciono subordinita).
La cito-hoketi ("  ") uzesas por inkluzar omna citajo.
La parentezi ( ) inkluzas frazo o vorto separenda de la cetera texto;
La kramponi [ ] ed embracili { } havas analoga roli;
   un embracio { juntas plura linei (dextre) ad una (sinistre).
La streketo (-) unionas la parti di vorto kompozita;
   ol indikas anke la seko di vorto inter du linei.
La streko (--) indikas chanjo di parolanto; ol devas sempre uzesar en dialogi.
   On ne darfas uzar ol vice la parentezi, o vice la puntaro.
La puntaro (...) indikas interrupto di la penso.
L'alineo (new paragraph) indikas chanjo di temo o nova ordino di pensi.
La noti (infre di la pagini) devas referesar per numeri
   (ne per steli, kruci, etc.)